Religiestress, een wassen neus

Nederland lijdt aan een nieuwe vorm van stress, religiestress. Dit schrijft theoloog Tom Mikkers in zijn gelijknamige boek. Nederland zou verkrampt zijn en overgevoelig reageren op religieuze standpunten. Hij pleit voor meer tolerantie en verdraagzaamheid als oplossing voor deze stress. Is dit het panacee dat alle onenigheid tempert, of een poging om kritiek op geloof te sussen?

Photo by Victor Alves

Tijdens de boekpresentatie in Amsterdam beschreef Mikkers de polarisatie tussen voor- en tegenstanders nu religie niet meer vanzelfsprekend is. Onvermijdelijk werd de commotie rond een recente uitspraak van SGP-fractieleider Kees Van der Staaij aangehaald, die in een reactie op de controversiële uitspraak van VS-Congreslid Todd Akin [1], het een feit noemde dat zwangerschap bij verkrachting zich nauwelijks voordoet [2]. Aftredend CDA-Tweede Kamerlid Mirjam Sterk beaamde dat dit een vorm van religiestress is [3].

Dom of volkomen rationeel?
Het valt niet te ontkennen dat een deel van de reacties op de controversiële uitspraak doelt op de connectie met de religieuze achtergrond van de SGP. Maar het afdoen van alle commotie als 'allergie voor godsdienst', lijkt te simpel. Zou er geen commotie zijn, als dezelfde uitspraak gedaan was vanuit een niet-religieuze ideologie? Het standpunt van de SGP met betrekking tot abortus was niet onbekend. Dat de gereformeerde partij hierover een orthodoxe mening heeft, is niets nieuws. Wat de uitspraak van Van der Staaij abject maakt is de uiting van wetenschappelijke ongeletterdheid en klaarblijkelijke afkeer van de realiteit. Rik van Lunsen, Arts-seksuoloog aan het AMC, noemt de de uitspraken van Van der Staaij 'Domheid. Dit is een meneer die kennelijk leeft in een enclave in Nederland, verstoken van elke informatie van wat zich werkelijk in de maatschappij afspeelt' [4]. Daarmee wijst van Lunsen op het feit dat in de huidige informatietijdperk onwetendheid een keuze is geworden. 'Als je als wetenschapper kijkt naar alles wat je weet over voortplanting en vruchtbaarheid, en het voorkomen van ongewenste zwangerschap, is het evident dat de kans op zwangerschap bij een verkrachting niet wezenlijk verschilt of zelfs iets hoger is dan bij een gewenste zwangerschap.'

'Dit is een meneer die kennelijk leeft
in een enclave in Nederland'

Historicus Jan Dirk Snel noemt de houding van Van der Staaij echter 'een volkomen rationeel standpunt' en ontkent in het NRC Handelsblad dat Van der Staaij iets verkeerds zei: 'hij constateerde slechts dat de kans op zwangerschap na een verkrachting klein is (...) en hij legde de nadruk op dat dit soort zwangerschappen slechts een zeer klein deel is van het totaal.' [5] Gerieflijk gaat Snel er aan voorbij dat bagatelliseren een onbehoorlijke reactie is voor een partij die abortus in zijn geheel strafbaar wilt stellen. Dat een beweging dit standpunt deelt, is nog tot daar aan toe. Maar de SGP is een politieke partij die van dit standpunt wetgeving voor alle Nederlanders wilt maken. Verschrikkelijkst is het afdoen van zwangerschap na verkrachting als een statische afwijking. Een onmenselijke redenatie. Met hoeveel compassie Van der Staaij naroept dat het 'een vreselijk probleem is waarmee mensen in aanraking kunnen komen', het is zijn 'rationele standpunt' dat een vrouw dwingt een kind te baren van haar verkrachter.

'Een verkrachting?
Och, hoe vaak gebeurt dan nou'

De schouders ophalen

Toegegeven, in een tijd dat we zoveel kennis hebben van de werkelijkheid om ons heen, is het moeilijk om vast te houden aan een zeventien eeuwen oud 'heilig schrift'. De worstelingen van de SGP tussen de bijbel en het heden, is in dat opzicht goed te begrijpen. Voor een buitenstaander ziet het er echter klungelig uit. Een Powned-bezoeker schreef: 'religie maakt deze mensen zo blind dat ze onomstotelijke wetenschap aan de kant schuiven.' [6] Dit valt niet direct te zeggen over Van der Staaij, maar het is wel opmerkelijk dat de SGP-voorman zich laat informeren door bladen die buiten de werkelijkheid staan. Dat is als de kop in het zand steken. Beter zou de SGP zich naast de bijbel ook verdiepen in de empirische werkelijkheid en dan kiezen waar ze voor staat. Vrouwen de vrijheid over hun buik afnemen, en dan bij een verkrachting schoudersophalend zeggen 'och, hoe vaak gebeurd dat nou?', is ronduit afschuwelijk.

Wie hier geen probleem ziet, lijkt te tasten in het duister naar de oorzaak van alle commotie. Die ziet geen probleem in de wetenschappelijke ongeletterdheid, de afkeer van de realiteit en de ongekend ijzige bagatellisering. Voor hen is het onbegrijpelijk rumoer waarvoor de plakker 'religiestress' zich makkelijk leent. Daarbij hoort dat we onszelf voorliegen dat er geen ophef zou zijn, wanneer vanuit een niet-religieuze ideologie hetzelfde was gezegd. En zo is religiestress binnen een enkele dag al verworden tot een nieuwe kapstok voor al het onwelgevallige. Een pejoratief als 'islamofoob' of 'hater'. Lege hulzen als afleidend geschut. Wellicht verdient religiestress een nieuwe kans. Niet in de rol van stress om religie, maar door religie. Of zoals komediant George Carlin zich in de jaren '80 al verbaasde over de abortusstress door religieuzen: 'Waarom noemen we het, als het om ons gaat, een abortus, en als een om een kip gaat, een omelet? [7]

Tom Mikkers is Theoloog aan de Universiteit van Leiden, en algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap.

Referenties
[1] US congressman's rape pregnancy comment sparks row, BBC
[2] Van der Staaij: Bijna nooit zwanger na verkrachting, Youtube
[3] CDA-Kamerlid Sterk: Ook bij liberale partijen komt religiestress voor, Reformatorisch dagblad
[4] 'Bewering Van der Staaij onjuist', NOS

[5] Moraal als bezwering, Jan Dirk Snel
[6] Van der Staaij is een mafkees, Powned
[7] George Carlin on Abortion, Youtube